W ostrej swojej fazie, stan zapalny wspomaga odpowiedź immunologiczną w przypadku urazu lub infekcji, a więc początkowo jest reakcją zdrowotnie korzystną. Jednak przewlekły stan zapalny o niskim stopniu nasilenia to już poważniejszy problem, który prowadzi do zaburzeń funkcjonalnych wielu układów fizjologicznych w całym ludzkim organizmie.
Starość jako choroba zapalna
Proces starzenia się ludzkiego organizmu jest właśnie zawsze ściśle powiązany ze zwiększonym stanem zapalnym o niskim stopniu nasilenia. Niektórzy naukowcy podsumowują nawet, że starość to nic innego, jak tylko choroba zapalna. Ten typ zapalenia prowadzi bowiem do postępującej z wiekiem utraty masy mięśniowej i kostnej, czyli kruchości starczej, a także neurodegeneracji, czym przyczynia się do związanego z wiekiem pogorszenia funkcji poznawczych. Oprócz procesu starzenia się organizmu, przewlekły stan zapalny związany jest jednocześnie z przebiegiem rozmaitych problemów zdrowotnych, w tym nowotworów, astmy, otyłości, choroby zwyrodnieniowej stawów, niewydolności mięśnia sercowego, chorób zapalnych jelit oraz wielu innych schorzeń.
Powrót do natury
Oczywiście medycyna dysponuje szerokim arsenałem rozmaitych środków przeciwzapalnych, sterydowych i niesterydowych, niemniej wszystkie tego typu leki generują niepożądane efekty działania, szczególnie przy długotrwałym ich podawaniu, nie zdają więc egzaminu jako środki przeciwstarzeniowe, które należałoby stosować systematycznie na przestrzeni kilku dziesięcioleci. Dlatego naukowcy, poszukując bezpiecznych środków przeciwzapalnych, skutecznych w walce z przewlekłym stanem zapalnym o niskim stopniu nasilenia, coraz częściej testują naturalne, aktywne biologicznie składniki pokarmowe. Dlatego też w ostatnim czasie, w obszarze ich zainteresowań znalazła się również kreatyna, znana przede wszystkim jako suplement sportowy, wspomagający rozwój tężyzny fizycznej.
Od tego się zaczęło…
We wczesnej fazie badań przeciwzapalnej aktywności kreatyny wykazano, że doustne jej podawanie szczurom było w stanie zmniejszyć stan zapalny łapy wywołany wstrzyknięciem karagenu, w takim samym stopniu jak niesteroidowy lek przeciwzapalny – butapirazol, a także że podawana doustnie kreatyna wykazuje aktywność przeciwbólową, podobną do środków z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ). W kolejnych badaniach zaobserwowano nie tylko przeciwzapalne właściwości samej kreatyny, ale również uchodzącej za jej nieaktywny fizjologicznie metabolit – kreatyniny, która była w stanie zmniejszyć obrzęk w różnych szczurzych modelach stanu zapalnego, w tym w eksperymentalnym modelu zapalenia stawów.
Od choroby do treningu
Zachęcające wyniki badań na zwierzętach skłoniły naukowców do przetestowania przeciwzapalnych właściwości kreatyny w badaniach z udziałem ochotników. I tak przykładowo w badaniu, w którym oceniano efekt suplementacji kreatyny w dawce 5 g dziennie, w porównaniu brakiem takiej suplementacji u pacjentów z niewydolnością mięśnia sercowego, 8 tygodni podawania kreatyny skutkowało wyraźnym obniżeniem ogólnoustrojowego poziomu markerów stanu zapalnego.
Ale oprócz problemów chorobowych, przeciwzapalne właściwości kreatyny badano również w stanach zapalnych, będących efektami intensywnych wysiłków fizycznych. A jest to o tyle ważne zagadnienie, że stan zapalny, rozwijający się po wysiłku, bywa dokuczliwym problemem sportowców, albowiem skutkuje m.in. długotrwałą obolałością mięśniową. Oczywiście teoretycznie sportowcy, dla poprawy samopoczucia i komfortu egzystencjalnego, mogą korzystać w takich sytuacjach z niesteroidowych leków przeciwzapalnych, jednakże tego typu środki, jak dowodzą badania, utrudniają adaptację organizmu do wysiłków sportowych, m.in. spowalniając rozwój masy mięśniowej. Drugi problem to sytuacja osób starszych, dla których aktywność fizyczna jest ogólnie niezwykle korzystna, niemniej towarzyszący jej stan zapalny może sumować się z zapaleniem związanym z procesem starzenia się organizmu, powodując doraźnie czy pogłębiając czasowo rozmaite perturbacje zdrowotne.
Nietrudno zgadnąć, że kreatyna, gdyby potwierdziła swoją aktywność przeciwzapalną, w obu tych przypadkach byłaby przysłowiowym złotym środkiem, albowiem wiadomo z wielu innych badań, że z pewnością działa pozytywnie na adaptację organizmu do wysiłków fizycznych, m.in. wspomagając rozwój masy mięśniowej, z uwagi na które to właściwości zyskała status najpopularniejszego suplementu sportowego.
Wysiłek bez zapalenia
No i tutaj możemy powołać się na badania, w których kreatyna, podawana długodystansowcom i triatlonistom przez 5 dni przed zawodami w dawce 20 g dziennie, zdecydowania obniżała, w porównaniu z placebo, wszystkie mierzone po zawodach, główne markery stanu zapalnego. Działała też podobnie przeciwzapalnie, w porównaniu z placebo, w przypadku krótkodystansowców, przyjmujących podobne dawki kreatyny na przestrzeni 14 dni treningów sprinterskich.
Jeżeli natomiast chodzi o seniorów, to warto przywołać wyniki niedawno przeprowadzonego badania z udziałem zdrowych starszych mężczyzn, w którym wykazano skuteczność suplementu odżywczego, dostarczającego kreatynę w dawce 5 g dziennie, w obniżaniu poziomu ogólnoustrojowych markerów zapalnych, w porównaniu z grupą kontrolną, przyjmującą odżywkę węglowodanową.
Skuteczna i bezpieczna
A ponieważ długotrwała suplementacja kreatyny, jako naturalnego składnika pokarmowego, okazała się w prowadzonych pod tym kątem badaniach całkowicie bezpieczna, przedstawione wyżej wyniki otwierają przed nią nowe perspektywy zastosowań – jako środka skutecznego w walce z przewlekłym stanem zapalnym o niskim stopniu nasilenia, a tym samym jako efektywnego środka profilaktyki problemów zdrowotnych, związanych z przebiegiem procesu starzenia się organizmu.
Sławomir Ambroziak
Źródło: